İçindekiler
Toksik Arkadaşlık Nedir?
Toksik arkadaşlık nedirden önce arkadaşlık kavramına bir bakalım. Evet insanız ve de doğamız gereği sosyal ilişkiler yaşamımızın bir parçası. Tabii bu durum hayatımızın gerekliliği ve sosyallik sayesinde kendimizi iyi hissediyoruz. Sosyallik ve de arkadaşlık her zaman olumlu da gitmeyebiliyor. Bu noktada toksik arkadaşlık devreye giriyor. Toksik arkadaşlık ilişkide sınırların olmadığı dengesiz, yıpratıcı ve manipülatif bir ilişki türüdür. Bu ilişki toksik arkadaş ;kendi menfaatini ön planda tutan, karşı tarafa psikolojik baskı uygulayan, kendini üstün gören, sert eleştiride bulunmakta çekinmeyen, sizi aşağı çekici kişidir. Bu tür arkadaşlıklar, genellikle kişinin öz değerini düşürmeye ve özgüvenini zedelemeye yönelik bir dinamik içerir. Yani anlayacağınız bu durum kişinin sosyal ihtiyacını gidermekten ziyade olumsuz sonuçlar açan bir durumdur.
Toksik arkadaşlık kişinin öz değer düşüklüğü, depresyon, benlik saygısı ile ilgili sorunlar, ilişki ve iletişim problemlerine yol açabilir. Bu açıdan bakıldığında bu durumun çözüme kavuşması ruhsal dengenin oluşması adına önemlidir. Arkadaşlık ve sosyal ilişkiler sağlıklı ilerlediğinde psikolojik sağlık ve dayanıklık için bir güç haline gelebiliyorsa toksik arkadaşlık da bu süreci baltalayarak bize ruhsal ve günlük sorunlar olarak gelecektir.
“Yahşi günde yar yahşidir, yaman günde yetiş gardaş!”
İlkkan Yedinci
Toksik Arkadaşlık Belirtileri Nelerdir?
Bir arkadaşlığın toksik olup olmadığını anlamak her zaman kolay değildir. Tabii kendisine bu soruyu sorarsak direkt olarak yanıt alamayız. O yüzden bu değerlendirmeyi kendimiz yapmamız gerekiyor. Ancak aşağıdaki belirtiler, bu tür bir ilişki içinde olduğunuzu gösteriyor olabilir:
a) Sürekli Eleştirilmek ve Küçümsenmek
Toksik arkadaş, sizin başarılarınızı ve yeteneklerinizi küçümseyebilir. Özgüveninizi sarsacak şekilde eleştirilerde bulunur, hatta sizi alay konusu yaparak kendini üstün hissetmeye çalışır. Kendinizi sürekli yerin dibine geçmiş hissettiğiniz arkadaşlık ortamlarına ve bu kişilere toksik arkadaşlık diyebiliriz.
b) Tek Taraflı İlişki
Sağlıklı bir arkadaşlık karşılıklı destek ve anlayışa dayanır. Ancak toksik bir ilişkide, yalnızca bir taraf sürekli verirken, diğer taraf sadece alır. Siz hep destek veren, anlayış gösteren kişi oluyorsanız ama karşılığında aynı desteği görmüyorsanız, bu ilişkinin toksik olduğunun bir işaretidir. Siz verdiğiniz desteği zor günde görmek istediğinizde karşınızda bir arkadaşa rastlayamazsınız bu ilişkide
c) Enerji Tüketen Bir Dinamik
Bazı arkadaşlar yanında olduğunuzda enerjinizi yükseltirken, toksik arkadaşlar sizi sürekli tüketir. Onlarla vakit geçirdikten sonra kendinizi yorgun, üzgün veya bitkin hissediyorsanız, bu ilişkinin size zarar veriyor olabileceğini gösterir. Toksik arkadaşla birlikteyken anda kalamazsınız, sürekli bir zihinsel uğraş ve savaş içinde hissedebilirsiniz.
d) Kıskançlık ve Rekabet
Toksik arkadaşlar genellikle sizin başarılarınızı takdir etmek yerine kıskanır ve sizinle rekabet etmeye çalışır. Kendi hayatlarındaki eksiklikleri sizinle kıyaslayarak sizi küçümseyebilirler. Sanki siz kötü durumda oldukça onun dostu olabilir ve iyi olduğunuzda birden düşmanı oluverirsiniz. Bu da aidiyet duygusunu hissetmenizi engeller. İnsan doğru değerlendirildiği yerde ait hissedebilir.
e) Manipülasyon ve Suçluluk Duygusu
Toksik kişiler genellikle karşısındakini manipüle ederek istediklerini yaptırmaya çalışırlar. Eğer sık sık suçluluk hissettiriliyorsanız, size baskı uygulanıyorsa ve kararlarınızı sorgulamanıza neden oluyorlarsa, bu sağlıksız bir ilişkidir. Sanki tüm konularda siz hatalısınız veya bir hata varsa sizdedir gibi yaklaşır duruma. Onunla ilgili bir durumu konuşmak istediğinizde de bu hatasını kabul etse bile bunun sizinle ilgili bir durum olduğunu öne sürebilir. Örneğin bana bunları yaptığın için sana karşı sert davranıyorum gibi.
Toksik arkadaş ilk süreçte zararlı görülmese de ilerleyen süreçlerde sizi yıprattığı süreci dıştan bir gözle fark edebilirsiniz. Bu süreç yavaş ilerlediği için de fark etmek zorlaşabilir. O yüzden dış bir gözden değerlendirme almak ve kendiniz bu ilişkiye dışarıdan bakmalısınız.
Toksik Arkadaşlıkların Psikolojik Zararları
Toksik ilişkiler, bireyin psikolojik sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkilere yol açabilir. Bu arkadaşlık türü sayesinde uzun süreli bir terapi ihtiyacınız ortaya çıkabilir. İşte toksik arkadaşlıkların neden olduğu başlıca psikolojik zararlar:
a) Kaygı ve Stres Artışı
Sürekli eleştirilmek, küçümsenmek veya baskı altında hissetmek, stres seviyesini artırır. Bu da kişinin günlük yaşamında kaygılı hissetmesine ve uzun vadede anksiyete bozukluklarına yol açabilir. Siz de artık kendinizi eleştirmeye başlarsınız. Ne olup, olmadığınızla ilgili aşırı düşünürken kendinizi bulabilirsiniz. Kendinizle, çevrenizle ve geleceğinizle ilgili olumsuzlar açısından kaygılanırken bulursunuz kendinizi.
b) Özgüven Kaybı ve Kendini Yetersiz Hissetme
Toksik bir arkadaşlık içinde olan kişi zamanla kendine olan güvenini kaybeder. Sürekli olarak kendini savunmak zorunda kalır, eleştirilere maruz kalır ve kendini yetersiz hisseder. Bu durumdan dolayı artık siz de kendinizden şüphe eder bir duruma gelirsiniz. Onun verdiği kadar başarılı olur ve onun siz de görmediği ölçüde beceriksiz hissedersiniz kendinizi
c) Depresyon ve Yalnızlık Hissi
Toksik arkadaşlıklar, kişinin ruhsal sağlığını bozarak depresyon riskini artırabilir. Kişi, kendisini yalnız ve değersiz hissedebilir. Toksik arkadaş nedeniyle artık sosyal ilişkiler siz de iğreti bir duygu ortaya çıkarabilir ve yeni kişilere yönelik olumsuz bir bakış açısı ortaya çıkarabilir. Toksik arkadaşın ortaya çıkardığı sorunlar nedeniyle yoğun duygular hissedebilir ve hatta bir depresyon sürecinde olabilirsiniz.
Bu ilişki içerisinde sizin ihtiyaçlarınızı görmezden gelen belki de arka planda sizi farklı bir ihtiyacı için kullanan biriyle ilişkidesiniz. Başarınızı görmeyen, sizin kötü olduğunuz anların daha çok isteğinde olan biriylesiniz. Örneğin toksik arkadaş siz bir iş görüşmesinden olumlu sonuç aldığınızda size “Seni nasıl kabul ettiler?” , “ Sen kesin atılırsın oradan.” , “Orası çok uzak her gün nasıl gideceksin.” şeklinde sözler söyleyebilir ve siz de başlayacağınız yeni işin kötü olduğunu veya bu işi başaramayacağınızı düşünebilirsiniz. Yani toksik arkadaş sizi kendinizle ilgili bir şüpheye iter.
Toksik Arkadaşlıklardan Nasıl Uzaklaşabilirsiniz?
Evet bu noktada kendinize sormanız gereken en iyi soru bu olacaktır. Toksik bir ilişkiden kurtulmak kolay olmasa da, ruh sağlığınızı korumak için atılması gereken önemli bir adımdır. İşte toksik bir arkadaşlıktan uzaklaşmanın yolları:
a) Sınırlarınızı Belirleyin
Toksik bir ilişkiyi sonlandırmadan önce, kişisel sınırlar koymalısınız. Eğer bir arkadaş sizi sürekli manipüle ediyorsa, ona belirli sınırlar koyarak hangi davranışların kabul edilemez olduğunu net bir şekilde belirtin. Sınır kavramı her noktada birey için önemli bir konudur. Sınırlar ilişkilerde bizi kısıtlayan durumlardan ziyade bizi biz yapan ve sağlıklı kalabilmemizi sağlayan durumlardır. Sınır ihlali durumlarında kim olduğumuzu unutur ve de yaşadığımız ilişkilerden alacağımız sorunları olduğu gibi almayı seçmiş oluruz. Sınır sahibi ve sınır kavramına uygun davranan birisi karşıdakinin tutumu ne olursa olsun kendisini ruhsal anlamda dengede tutabilir. Sınırlarımızı bilmek ve korumak kendimize karşı bir sorumluluktur. Bunun için sınır türleri ve sınırların nasıl olması gerektiği ile ilgili araştırmalar yapabilir ve bununla ilgili sınırlarınızı çizip sınır koruyucu davranışlarınıza özen gösterebilirsiniz. Tabii bu davranışlar sosyallikten uzaklaşmak için değil daha sağlıklı bir sosyal etkileşim için hizmet etmeli.
b) Kendinizi Suçlamayın
Toksik ilişkilerde kişi kendisini suçlu hissettirilerek kontrol altında tutulmaya çalışılır. Ancak unutmayın ki bu ilişkinin zarar verici olmasının sebebi sizin hatanız değil, ilişkinin dengesiz doğasıdır. Bu ilişki içerisinde olmak sizin suçunuz değildir. İyi olmanız karşı tarafın size böyle davranıyor olmasını haklı çıkarmayacaktır.
c) Desteğe Açık Olun
Sağlıklı ilişkiler kurmanın yolu, destekleyici insanlarla zaman geçirmekten geçer. Güvendiğiniz insanlarla konuşarak onların desteğini almak, süreci daha kolay hale getirebilir. Alacağınız destekle birlikte kendi yaşamınızda değişiklikler oluşturabilirsiniz. Belki bir yakınınızın ortak bir sorunu veya iyi bir çözümü olabilir. Bunun yanında ilişki ve iletişimle ilgili sorunlarınız için psikolojik destek almaktan çekinmeyin.
d) Kendinizi Öncelik Haline Getirin
Birey olarak kendinize değer vermeli ve ruh sağlığınızı korumaya öncelik tanımalısınız. Size zarar veren bir arkadaşlıktan uzaklaşmak, kendinize duyduğunuz saygının bir göstergesidir. Kendinizi yaşamınızın merkezine alın. Başkalarının davranışları veya düşünceleri tabii ki hayatımızda her zaman belli bir öneme sahiptir ama bu durumun sınırı aşmasına izin vermeyin. Her zaman sizin duygu ve düşünceleriniz öncelikli olmalı. Bunun için öncelikle kendinizi tanıyın ve bağ kurmaya çalışın. Kendinizi tanıdıkça ve bağ kurdukça farkındalığınız artacak ve sosyal ilişkilerde daha çok kendiniz olabileceksiniz. Bunu sağlamak için kendinize vakitler oluşturun ve bu vakitlerde anda kalmaya çalışarak, telefon ve uyaranlardan uzak kendinizle bağ kurmaya çalışın. Tabii bu aktiviteler sevdiğiniz ve yapmaktan hoşlandığınız aktivitelere vakit ayırmakla da sağlanacaktır. Siz siz olun yeter ki siz olun!
e) Sağlıklı İlişkiler Arayın
Çevrenizdeki herkes toksik olmayacaktır, sağlıklı ilişki kurabileceğiniz arkadaşlıkları fark edin ve onlara bu konuda şans verin. Daha fazla sağlıklı ilişkilere odaklanmak sizi toksik arkadaşlık durumundan sıyıracaktır. Değer gördüğünüz yerde kıymetlisiniz.
Sağlıklı İlişkiler Kurmanın Psikolojik Faydaları
Toksik ilişkilerden kurtulmak, ruh sağlığınızı iyileştirmenin yanı sıra, hayat kalitenizi de artırır. İşte sağlıklı ilişkilerin psikolojik faydaları:
a) Özgüvenin Artması
Destekleyici arkadaşlıklar, bireyin kendine olan güvenini artırır. Karşılıklı anlayış ve destek, kişinin kendini daha değerli hissetmesini sağlar. Kendinizi artık olduğunuz gibi kabul ettiğiniz, başarılarınızı ve iyi olduğunuz yönleri fark ettiğiniz bir döneme geçiş yapabilirsiniz. Bu durum motivasyonunuzu artırır ve kendinizden daha emin hayatınızı sürdürebilirsiniz.
b) Stres ve Kaygının Azalması
Sağlıklı ilişkiler, kişinin hayatındaki stresi ve kaygıyı azaltır. Negatif enerjiden uzaklaşmak, ruh halinizi iyileştirir. Toksik arkadaşlık içerisinde sürekli hissettiğiniz stresin ortamdan uzaklaşması sizin üstünüzden bir yük kaldıracak ve rahatladığınızı hissedeceksiniz.
c) Sosyal Destek ve Dayanıklılığın Güçlenmesi
İyi bir arkadaşlık, zor zamanlarda destek olmayı içerir. Bu da bireyin psikolojik dayanıklılığını artırır. Sağlıklı bir sosyal yaşamla birlikte daha fazla mutlu olduğunuzu ve de psikolojik olarak daha dayanıklı olduğunuzu fark edeceksiniz.
d) Daha Mutlu Bir Hayat
Sağlıklı ilişkiler, bireyin mutluluk seviyesini artırarak yaşam kalitesini yükseltir. Pozitif ilişkiler, kişinin kendini daha iyi hissetmesini sağlar. Daha sakin ve huzurlu bir yaşam ancak sağlıklı sosyal ilişkilerinde olduğu bir süreçle mümkün olabilir.
Sağlıklı İlişkiler Kurmak Hayat Kalitenizi Artırır
Toksik arkadaşlıklar bireyin ruh sağlığını olumsuz etkileyebilir, ancak bu tür ilişkileri fark edip uzaklaşmak mümkündür. Sağlıklı ilişkiler kurmak, hem psikolojik dayanıklılığı artırır hem de hayat kalitesini yükseltir. Sosyallik insan için büyük bir ihtiyaç ve büyük bir nimetken birden bu tip bir arkadaşlık kişiyi ruhsal olarak kötü etkileyen, yaşam kalitesini bozan bir hale getirir.
Eğer bir ilişkide sürekli yorgun, mutsuz veya tükenmiş hissediyorsanız, bu ilişkinin sizin için sağlıklı olup olmadığını gözden geçirmelisiniz. Unutmayın, kendinizi öncelik haline getirmek en sağlıklı adımdır!
