İçindekiler
Travma ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?
Travma Eski Yunancada yara anlamına gelen bir sözden türemiştir. Tıpta ise fiziksel olarak yaralanma durumu için kullanılır. Psikolojide kullanımı ise bu kullanımlara yakındır aslında. Tam anlamıyla bir yarayı temsil edebilir ve bu yara bazen kapanmayan türden olur. Her dokunulduğunda aynı hisleri ortaya çıkarır. Yani yara her zaman dokunulabilir açıklıkta ve aynı acıyı sağlayan bir yapıda olabilir. Travmalar büyütür mü tartışılır ama zor anılardır. Travma insanı büyütebilir. Kendi başına güçlü olabilecek bir yapıya getirebilir. Bireysel olarak güçlü olmak istenilir bir durum fakat travma olarak bunun bedeli ödenebilir bir durumu mudur?
“Kütükler büyük ve güçlü olur çünkü cansızdır. Fidanlar zayıftır, çıtkırıldımdır ama canlıdır.”
Andrey Tarkovski
Travma, bireyin fiziksel veya psikolojik olarak tehdit altında hissetmesine neden olan olaylar sonucu yaşanan duygusal yaralanmadır. Travmatik olaylar; doğal afetler, kazalar, savaş, fiziksel veya cinsel saldırılar, ani kayıplar ve çocukluk dönemi istismarları gibi birçok farklı şekillerde yaşanabilir. Ülkemizde yaşanan deprem bu duruma en uygun örnekler arasında olabilir. Depremi yaşayan kişilerin uzun bir süre evlerde duramaması, sese karşı duyarlı olmaları ve sallanıyormuş hissini yaşamaları TSSB belirtileri arasındadır.
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bireyin yaşadığı travmatik olay sonrasında gelişen, uzun süre devam eden yoğun stres, korku ve kaygı tepkileri ile karakterize edilen bir durumdur. Güven duygumuzu sarsan bir olaydır diyebiliriz. Maslow hiyerarşisinde en altlarda yer alan güvenlik ihtiyacının kişinin o anda yaşamında olmadığı hissiyatı fazlaca sarsıcı bir durumdur. Devamında da kendimizi güvende hissedemeyebiliriz. TSSB, bireyin günlük yaşamını, iş hayatını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle travma tedavisi, bu bozukluğu yönetmek ve bireyin yaşam kalitesini artırmak için oldukça önemlidir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak en yaygın görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Yeniden Yaşama Belirtileri (Flashback)
- Travmatik olayı tekrar tekrar hatırlama ve zihinde canlanması
- Gece kabusları ve uyku bozuklukları
- Olayı yaşanıyormuş gibi hissetme ve yoğun korku. Yaşanılan hislerle birlikte ortaya çıkan aşırı tepkiler
- Sese karşı duyarlılık(Ambulans sesi, ani fren sesi, çocuk ağlaması vb.)
- Kaçınma Davranışları
- Travmayı hatırlatan yerlerden, kişilerden veya olaylardan kaçınma(Örneğin fiziksel şiddete maruz kaldığımız durumda, bunu yapan kişinin üzerindeki mont örnek verilebilir.)
- Konu hakkında konuşmaktan kaçınma(Bu durumun saklanması gerektiğini düşünmek)
- Sosyal aktivitelerden uzaklaşma ve sosyal izolasyon
- Aşırı Uyarılma ve Hiperaktivite
- Aşırı gerginlik ve irkilme tepkileri(Vücut dilinde bir gerginlik hakimdir.)
- Odaklanma sorunları
- Sinirlilik, öfke patlamaları ve aşırı tepkiler. Duyguların yoğun olarak açığa çıkması
- Olumsuz Düşünce ve Duygular
- Kendini suçlama ve değersiz hissetme. Kişi bu durumdan kendine pay çıkarabilir.
- Umutsuzluk ve geleceğe dair karamsarlık
- İnsanlara güvenme konusunda güçlük çekme
TSSB belirtileri genellikle olaydan hemen sonra ortaya çıkabilir, ancak bazı bireylerde travma sonrası belirtiler aylar hatta yıllar sonra kendini gösterebilir. Travma tedavisi, bu belirtileri hafifletmek ve bireyin hayatını yeniden kontrol altına almasını sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Travma Tedavisi Nasıl Yapılır?
Travma sonrası stres bozukluğu için uygulanan tedavi yöntemleri, bireyin semptomlarını hafifletmek ve duygusal iyileşme sürecini desteklemek amacıyla geliştirilmiştir. Travma tedavisi, psikoterapi, ilaç tedavisi ve destekleyici yöntemlerden oluşabilir.
- Travma Tedavisi İçin Psikoterapi (Konuşma Terapisi)
TSSB tedavisinde en etkili yöntemlerden biri psikoterapidir. Bu tarz bir durum için bir psikologdan online veya yüz yüze terapi desteği alabilirsiniz. Terapilerin bu konudaki etkinliği yüksektir. Bireylerin travmalarını sağlıklı bir şekilde işleyebilmeleri için şu terapi türleri kullanılmaktadır:
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
- Travmatik olaylarla ilgili olumsuz düşünceleri değiştirmeye yardımcı olur. Suçluluk ve değersizlik düşünceleri buraya örnektir.
- Kaçınma davranışlarını azaltarak, bireyin korkularıyla yüzleşmesini sağlar. Maruz kalma yöntemleri bu açıdan iyi teknikler arasındadır.
- Duygusal düzenlemeyi geliştirmeye destek olur.
Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Terapisi (EMDR)
- Travmatik anıları işlemleyerek, kişinin bunları daha az rahatsız edici hale getirmesine yardımcı olur.
- Beynin travmatik anıları yeniden yapılandırmasını sağlayarak, geçmişin olumsuz etkilerini azaltır.
Maruz Bırakma Terapisi
- Korku ve kaygıyı azaltmak için bireyin güvenli bir ortamda travmatik anıları tekrar yaşamasına yardımcı olur.
- Zihinsel kaçınma davranışlarını azaltarak bireyin travmasıyla yüzleşmesini sağlar.
- İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda, psikoterapinin yanı sıra ilaç tedavisi de uygulanabilir. TSSB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaç türleri şunlardır:
- Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar): Depresyon ve anksiyete belirtilerini hafifletmek için kullanılır.
- Beta Blokerler: Vücut üzerindeki fiziksel stres tepkilerini azaltmak için kullanılabilir.
- Antipsikotik İlaçlar: Şiddetli vakalarda yardımcı olabilir.
İlaç tedavisi, bir uzman kontrolünde kullanılmalı ve bireyin durumuna uygun şekilde düzenlenmelidir.
- Destekleyici ve Alternatif Yöntemler
Psikoterapi ve ilaç tedavisinin yanı sıra, bireyin stres yönetimini desteklemek ve rahatlamasına yardımcı olmak için bazı alternatif yöntemler de önerilebilir:
- Mindfulness (Bilinçli Farkındalık) Teknikleri: Anın farkında olmayı ve geçmişin etkilerinden arınmayı teşvik eder.
- Nefes Egzersizleri ve Meditasyon: Kaygıyı azaltmaya ve sinir sistemini sakinleştirmeye yardımcı olur. Vücudun stres durumundan uzaklaştırarak daha iyi hissetmenize destek olacaktır.
- Sanat Terapisi: Kişinin duygularını ifade etmesini ve travmayı işlemesini destekler. Bu tip duygular ifade edildikçe rahatlamaya sebep olabilir.
- Egzersiz ve Yoga: Vücudu rahatlatmaya ve stresle başa çıkmaya yardımcı olur.
Travma Tedavisinde Başarıyı Artıran Faktörler
Travma tedavisinin başarılı olması için bireyin aktif bir rol alması ve bazı temel prensiplere dikkat etmesi önemlidir:
- Düzenli terapiye devam etmek
- Kendi duygusal süreçlerine açık olmak
- Yakın çevreden destek almak
- Sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirmek
- Kendi iyileşme sürecine sabırlı olmak
- Devam edebilme motivasyonunu geliştirmeye çalışmak
Travma sonrası stres bozukluğu, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen bir durumdur. Ancak, travma tedavisi ile bu durum yönetilebilir ve birey sağlıklı bir yaşama geri dönebilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve alternatif yöntemlerin bir kombinasyonu ile bireyler travmalarını işleyebilir, kaygıyı azaltabilir ve daha dengeli bir hayat sürebilirler.
Eğer siz ya da bir yakınınız travma sonrası stres bozukluğu yaşıyorsa, profesyonel destek almak önemlidir. Unutmayın, travmalar kalıcı olmak zorunda değildir ve doğru yöntemlerle iyileşmek mümkündür. Yalnız değilsiniz!
