İçindekiler
Depresyon Belirtileri. Bazen kendimizi bir inzivada buluruz. Bir şeylerin biz müdahale etmeden değişmesi ve düzelmesini isteriz. Bazen de değişim için umut beslemediğimiz bir inzivada olabiliriz. Artık düzelse de düzelmese de bizim için önemli olmayabilir.
Bulacağın bir boş kafes
Kalmış ceset, çıkmış nefes
Nerde o can nerde o ses
Gelsen de bir gelmesen de.
Osman Yüksel Serdengeçti
Depresyon Nedir?
Depresyon, kelime kökeni olarak Latinceden gelmektedir. Latincede depressio yani çöküntü kelimesinden türetilmiştir. Anlayacağınız depresyon çöküntü, çökkünlük manasında kullanılmaktadır. Aslında metafor olarak bakıldığında da depresyon içine düşülmüş ve her çıkış çabasında tekrar çukura geri düştüğünüz bir duruma benzetilebilir. Tabii bu kişinin yaşadığı süreç içerisinde bakış açısının bir tanımlamasıdır. Depresyon elbette hiç çıkılamayan bir çukur değildir, tedavi ve geri dönüş her zaman mümkündür. Depresyon sürecinde olan biri kendisini bir çukurdaymış ve üzerinde bir çöküntü varmış gibi hissedebilir. Depresyon bir noktada kişinin olumsuz duygu ve düşünceleri daha çok hissetmesi ve genel olarak daha az aktif bir hayat sürmesi hallinde karşımıza gelmektedir.
Bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyen, uzun süreli üzüntü, ilgi kaybı ve düşük enerji gibi belirtilerle kendini gösteren ciddi bir ruh sağlığı problemidir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, dünya genelinde milyonlarca insan depresyonla mücadele etmektedir. Depresyonun zamanında fark edilmesi ve doğru müdahaleyle yönetilmesi, bireyin yaşam kalitesini artırmada kritik bir rol oynar.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Depresyon, kişiden kişiye farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Ancak, yaygın görülen depresyon belirtileri şunlardır:
- Sürekli Üzüntü ve Mutsuzluk
Birey, uzun süre boyunca kendini üzgün, boşlukta veya umutsuz hissedebilir. Bu duygu durumu haftalarca sürebilir ve kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Bazen bu üzüntünün belirgin bir nedeni olmaz, ancak birey kendini sürekli olarak olumsuz bir ruh halinde bulur. Olumsuz düşünceler ve duygular sürekli yaşanan bir durum içerisinde kişiyi yavaş yavaş depresyonun derinine çekebilir.
- İlgi Kaybı ve Zevk Alamama (Anhedoni)
Daha önce keyif alınan aktiviteler artık ilgi çekici gelmez. Hobiler, sosyal etkinlikler veya basit günlük uğraşlar bireye eski tatmini sağlamaz. Bu durum, kişinin kendini soyutlamasına ve yalnız hissetmesine neden olabilir. Artık eskisi kadar parlak gözükmeyen bir yaşam. Sanki ne yapsanız iyi hissetmeyeceksiniz şeklinde yaşanan ön yargılar.
- Enerji Kaybı ve Sürekli Yorgunluk
Depresyon yaşayan kişiler, kendilerini sürekli bitkin ve halsiz hissedebilir. Günlük işlerini yapmak bile büyük bir çaba gerektirebilir. Sabah yataktan kalkmak zorlaşabilir ve gün içinde yapılan en basit görevler bile aşırı yorucu hissedilebilir. Sürekli olarak bir bitkinlik hali, sanki çok uzun süredir çalışıyorsunuz ve de hiç mola vermemişsiniz gibi. Tabii yaşanan yorgunluk fiziksel bir yorgunluktan ziyade ruhsal bir yorgunluk olacaktır.
- Uyku Bozuklukları
“Çok uyumak kaçmaktır, uyuyamamaksa yakalanmak. “
Sigmund Freud
Uykusuzluk (insomnia) veya aşırı uyuma (hipersomnia) depresyonun en yaygın belirtilerindendir. Birey, geceleri uykuya dalmakta zorlanabilir ya da günün büyük bir kısmını uyuyarak geçirebilir. Uyku düzensizlikleri, bireyin zihinsel ve fiziksel enerjisini olumsuz etkileyerek depresyon belirtilerini daha da kötüleştirebilir.
- İştah Değişiklikleri ve Kilo Dalgalanmaları
Bazı kişiler depresyon nedeniyle iştah kaybı yaşarken, bazıları aşırı yemek yeme eğiliminde olabilir. Bu durum kilo kaybına veya kilo alımına neden olabilir. Özellikle stresle başa çıkma mekanizması olarak aşırı yemek yeme, depresyonun belirtilerini ağırlaştırabilir. Duygusal yeme şeklinde karşımıza çıkan bu süreç kişinin olumsuz düşünce ve duygularını da tetikleyecektir. Kilo alma veya aşırı kilo verme de kişinin depresyonunu tetikleyen durumlar olacaktır.
- Konsantrasyon Güçlüğü ve Kararsızlık
Depresyon, bireyin dikkatini toplamasını ve karar vermesini zorlaştırabilir. Basit günlük seçimler bile büyük bir zihinsel yük haline gelebilir. Okuma, yazma veya bir filmi izleme gibi basit aktivitelerde bile odaklanma güçlüğü yaşanabilir.
- Değersizlik ve Suçluluk Duyguları
Birey, kendini sürekli değersiz, başarısız veya suçlu hissedebilir. Geçmişteki hatalar veya başarısızlıklar üzerine aşırı düşünme eğilimi olabilir. Bu tür düşünceler, bireyin kendine duyduğu güveni ve kendilik algısını zedeler. Yaşamda yer edinememe, kenara atılmışlık duygusu kendini gösterir. Hak edilmeyen bir yaşam sürüldüğü veya yaşamda güzel şeylerin hak edilmediği gibi düşünceler kişinin zihninde olabilir ve depresyon sürecine sürekli tetikleyebilir.
- Ölüm veya İntihar Düşünceleri
Şiddetli depresyon vakalarında kişi, yaşamına son verme düşüncelerine kapılabilir. Bu tür düşünceler ciddi bir uyarı işaretidir ve profesyonel yardım gerektirir. İntihar düşünceleri olan bireylerin zaman kaybetmeden bir uzmana danışması hayati önem taşır. Çaresizlik hissi kişiyi bu durumlara sürükleyebilir ama her zaman bir ihtimalin ve çözümün olabileceği unutulmamalıdır.
Depresyonun Nedenleri Nelerdir?
Depresyonun oluşumuna birçok faktör katkıda bulunabilir. Bu faktörler biyolojik, psikolojik ve çevresel olabilir.
- Genetik Yatkınlık
Ailede depresyon öyküsü bulunan bireylerde depresyon gelişme riski daha yüksektir. Genetik faktörler, depresyona yatkınlıkta önemli bir rol oynayabilir. Yapılan araştırmalar, genetik faktörlerin depresyon gelişme riskini artırabileceğini göstermektedir. Ancak genetik yatkınlık, tek başına depresyonun ortaya çıkmasına neden olmaz, çevresel ve psikolojik faktörlerle birleşerek risk oluşturabilir.
- Beyin Kimyası ve Hormon Düzeyleri
Beyindeki serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği depresyonla ilişkilendirilmektedir. Ayrıca, stres hormonu olan kortizol seviyesindeki değişiklikler de depresyon gelişimine katkıda bulunabilir. Beyin kimyasındaki bu dengesizlikler, bireyin ruh halini, uyku düzenini ve iştahını etkileyerek depresyonun şiddetlenmesine neden olabilir.
- Travmatik Yaşantılar ve Stres
Çocukluk çağında yaşanan travmalar, kayıplar, istismar veya şiddet gibi olaylar depresyon riskini artırabilir. Ayrıca, iş kaybı, ekonomik sorunlar, boşanma gibi stresli yaşam olayları da depresyona neden olabilir. Özellikle duygusal travmalar, kişinin kendine olan güvenini ve yaşamdan aldığı tatmini olumsuz etkileyerek depresyonun oluşumuna zemin hazırlayabilir. Çocukluk travmaları kadar günlük hayat stresi de etkilidir. Bazen yaşanan bir maddi problem veya ilişki kaybı kişiyi fazlaca çaresiz hissettirebilir.
- Kişilik Özellikleri
Düşük benlik saygısı, aşırı eleştirel olma, mükemmeliyetçilik gibi kişilik özellikleri depresyon gelişme riskini artırabilir. Kaygılı, içe dönük veya aşırı duyarlı bireyler depresyona daha yatkın olabilir. Kişinin olumsuz düşünce kalıplarına sahip olması, kendini yetersiz veya değersiz hissetmesi, depresyonun gelişmesine katkıda bulunabilir. Kendimizle ilgili düşüncelerimiz olumsuz olduğunda yaşama dair heveslerimiz daha az olacaktır ve depresyon sürecinin kaynakları arasında etkili bir durum olarak bu konu karşımıza gelmektedir.
- Kronik Hastalıklar ve İlaç Kullanımı
Bazı kronik hastalıklar (kanser, diyabet, kalp hastalıkları vb.) depresyon riskini artırabilir. Özellikle uzun süreli sağlık sorunlarıyla mücadele eden bireylerde depresyon yaygın olarak görülebilir. Ayrıca, bazı ilaçların yan etkileri de depresyon belirtilerine neden olabilir. Örneğin, tansiyon ilaçları, hormon düzenleyici ilaçlar ve bazı ağrı kesiciler depresif ruh hali yaratabilir.
- Sosyal İzolasyon ve Yalnızlık
İnsan, sosyal bir varlıktır ve sağlıklı sosyal ilişkiler bireyin psikolojik sağlığı açısından büyük önem taşır. Yalnızlık, sosyal destek eksikliği ve izolasyon depresyon riskini artıran faktörler arasındadır. Uzun süre yalnız kalan bireylerde olumsuz düşünceler artabilir ve depresyon derinleşebilir. Depresyon tedavisinde ilk akla gelen yöntem sosyal olarak aktifleştirme yöntemidir. Buradan hareketle sosyal izolasyon ve yalnızlık depresyona kapı aralayan ve daha şiddetli geçmesini sağlayan durumlar arasındadır.
- Madde Kullanımı ve Bağımlılıklar
Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı, depresyon riskini artırabilir. Bu tür maddeler, beynin kimyasal dengesini bozarak depresyon belirtilerini şiddetlendirebilir. Ayrıca, madde bağımlılığına bağlı sosyal ve ekonomik sorunlar da depresyonun derinleşmesine neden olabilir.
Depresyonun Tedavi Süreci
Depresyon, tedavi edilebilir bir hastalıktır ve farklı yöntemlerle yönetilebilir. Tedavi süreci bireyin depresyonunun şiddetine ve kişisel ihtiyaçlarına göre şekillenir. Genel olarak depresyon tedavi süreci şu aşamalardan oluşur:
- Psikoterapi
Depresyon tedavisinde en etkili yöntemlerden biri psikoterapidir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), depresif düşünce kalıplarını değiştirmeye yardımcı olurken, Psikodinamik Terapi geçmiş travmaları ele alarak depresyonun temel nedenlerini çözümlemeye yardımcı olabilir. Kabul Kararlılık Terapisi ile de olumsuz düşünce ve duygulara da yaşamınızda yer açarak, değerlerinin farkında ve değer odaklı bir yaşam sürerek depresyon sürecinden kurtulabilirsiniz. Destekleyici terapi ve grup terapisi de tedavi sürecinde faydalı olabilir. Bireysel terapi için yüz yüze veya online terapi sürecine başvurabilirsiniz. Yüz yüze terapi de olduğu kadar online terapide de bir psikolog veya uzmandan yardım almak depresyon sürecini atlatmanız için iyi bir yöntem olacaktır.
- İlaç Tedavisi
Depresyon tedavisinde kullanılan antidepresan ilaçlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzenlemeye yardımcı olabilir. SSRI (Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri) ve SNRI (Serotonin ve Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri) en yaygın kullanılan antidepresan türleridir. Ancak ilaç tedavisi mutlaka bir psikiyatrist kontrolünde uygulanmalıdır.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Sağlıklı bir yaşam tarzı, depresyon tedavisinin önemli bir parçasıdır. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, yeterli uyku almak ve alkol/tütün kullanımını sınırlandırmak depresyon belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Vücudunuzda sporla birlikte sağlanacak endorfin hormonu daha iyi hissetmenize yardımcı olacaktır. Bu sayede depresyon sürecinin yükünü hafifletebilirsiniz.
- Destekleyici Tedaviler
Sanat terapisi, meditasyon, yoga ve mindfulness gibi alternatif tedavi yöntemleri, bireyin stres seviyesini azaltmasına ve kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, sosyal destek gruplarına katılmak depresyonla mücadelede önemli bir rol oynayabilir.
- Hastaneye Yatış Gerektiren Durumlar
Şiddetli depresyon vakalarında, bireyin güvenliğini sağlamak ve etkili bir tedavi süreci yürütmek amacıyla hastane yatışı gerekli olabilir. Özellikle intihar riski taşıyan bireyler için yoğun tıbbi destek gereklidir.
- Düzenli Uyku Alışkanlıkları Kazanmak
Uyku düzenini sağlamak, depresyonun belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Her gün aynı saatlerde uyuyup uyanmak önemlidir. İyi bir uyku bedeni ve ruhu daha sağlıklı bir evreye taşıyacaktır. Bunun için uyku hijyenine dikkat edebilirsiniz.
- Zihinsel ve Ruhsal Tekniklerden Faydalanmak
Meditasyon, mindfulness ve nefes teknikleri depresyonla mücadelede faydalı olabilir. Bedende yaşanacak rahatlama ve huzur hissi ruhunuzda da bir rahatlama hissini sağlayabilir. Anda kalabilme sanatı da sizi depresyon sürecinden çıkarabilecek yöntemler arasındadır.
Depresyon, ciddi bir ruh sağlığı sorunudur ancak doğru yaklaşımlar ve zamanında müdahale ile yönetilebilir. Depresyon belirtileri yaşayan bireylerin, profesyonel destek almaktan çekinmemesi önemlidir. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları, sosyal destek ve psikoterapi gibi yöntemler, depresyonla başa çıkmada etkili olabilir. Ruh sağlığınızı korumak için kendinizi ihmal etmeyin ve gerektiğinde uzman desteğine başvurun.
Depresyon yaşayan kişi için sonu gelmez ve çözümü olmayan bir sorun gibi görünebilir fakat üzerinde çalışıldığında aslında hızlı sonuçlar alınabilen bir durumdur. Depresyon bir yaşamın ve kişinin kendisi değildir, sadece bir dönemdir.
